هزاره های اسماعیلیه افغانستان، تاریخ، اعتقادات، مراسم و مناسک

هزاره‎ها ساکنان اصلی و بومی افغانستان بوده و از نظر مذهبی اکثرا شیعه اثناعشری هستند، به پیامبرj و اهل بیت و ولایت مولا علیm اعتقاد راسخ دارند ولی بخش قابل توجهی از هزاره‎ها پیرو مذهب اسماعیلیه و حنفی می‎باشند. در مورد تاریخ، اعتقادات و مراسم مذهبی اسماعیلیه‎ها پرسش‎های زیادی وجود دارد؛ این مذهب از کی در این منطقه رواج‎یافته، جمعیت پیروان آن چقدر است، در کدوم مناطق زندگی می‎کنند، باورهای اعتقادی و مراسم مذهبی آنان چگونه هست و در افغانستان با چه فراز و نشیب‎های همراه بوده، خیلی مشخص نیست و در این زمینه آمار دقیق و قابل اعتماد وجود ندارد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی تلاش شده است تا برای پرسش‎های فوق پاسخ بیابد. در مجموع به این نتجیه رسیده است که فرقه اسماعیلیه از همان آغاز پیدایش در افغانستان نفوذ کرده و با فعالیت‎های علمی، فرهنگی و مذهبی ناصرخسرو از سال 444 تا 481 ه‎ق، در بلخ و بدخشان و سایر مناطق گسترش یافت و به‎دلیل صعب‌العبور بودن بدخشان از قتل‎عام مغولان در امان ماند و بدخشان تبدیل شد به پناهگاه امن و مرکز اصلی فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی این فرقه ولی بعد از حاکمیت استبداد و تعصبات کور مذهبی در افغانستان، دوران طلایی آنان به‎پایان رسید، از نظر علمی، فرهنگی و اقتصادی دچار انحطاط و افول گردید‌، عقاید آنان با خرافات و توهمات آمیخته شد؛ در مورد حضرت علیm و امامان اسماعیلیه غلو می‌کنند و به احکام شرعی التزام چندان ندارند. در مناطق مختلف عمدتا در بدخشان با فقر و فلاکت زندگی می‎کنند؛ البته در این اواخر مؤسسه آقاخان وضعیت اقتصادی آنان را اندکی تغییر داده است.