مباحث پیش رو، به سیر تاریخی مکاتب دولتی در افغانستان و عمدتا (مناطق هزارهجات) پرداخته است. به طور که بخش اعظم تحقیق را به خود اختصاص داده است. نخست به حرکتهای اولیهای این خیزش فرهنگی که در زمان سردار شیر علی خان در بین سالهای (1258-1246ش)شروع شد اشاره نموده است. حکایت تلخ رکود فرهنگی و علم ستیزی عبدالرحمن، تلاشهای فراوان و قابل ستایش امانالله خان و نیز شکل گیری مکتب سازی و ذکر اسامی اولین «مکاتب دولتی» ایجاد شده درهزارهجات، وضعیت فرهنگی مکاتب موجود در هزارهجات، و فراز و فرودهای آن مورد ارزیابی قرار گرفته است.